Ayçiçek yağındaki fiyat artışları, perakendeci ve toptancıların stoklama çabaları, vatandaşın gereğinden fazla ayçiçeği yağı alması ülke gündeminde.
Ayçiçek yağı üretim, tüketim, satış ve pazarlama süreçlerinde ciddi sıkıntılar yaşanıyor.
Ne yazık ki, ayçiçek üretiminde ülkemiz artık kendisine yetemiyor. Yıllık 1 milyon 350 bin ton civarında ayçiçeği tüketilen ülkemizde 800 bin ton kendi topraklarımızda üretilirken 500-550 bin tonunu ithal eder durumdayız. Ayçiçeği aldığımız Ukrayna dünya ölçeğinde bir numaralı üretici. O'nu Rusya, Arjantin izliyor. Biz her yıl 5-6 yüz bin ton civarında ayçiçeğini Rusya'dan, ikinci olarak da Ukrayna'dan alıyoruz.
Rusya-Ukrayna silahlı çatışmasının olduğu bugünlerde yaklaşık 1500 ton ham ayçiçek yağı yüklü 24 gemi kapalı olan Rus limanlarında bekletildi günlerce. Bu ithalat sekteye uğradığı, yurtiçindeki üretim de yeterli olmadığı için ayçiçeği yağı krizi tv kanallarında en çok izlenilenler arasında…
Ayçiçek yağı krizinin bir de ihracat boyutu var. Devlet, yurtiçi tüketimi koruma amacıyla son bir yıldır içerde üretilen ayçiçeğinin ihracatına müsaade etmiyordu. İhracat yapılabilmesi için ihraç edilecek miktarda hammadde yağı ithal edilmesi resmi olarak karara bağlanmıştı. Bir başka deyişle ihracat yapmak kaydıyla ithal edilecek miktar belirlenirken bu yolla ihracat yapmaya izni verildi. İç piyasada kriz baş gösterince de geçen hafta ihracat kısıtlama yetkisi Ticaret Bakanlığı'ndan alınıp Tarım Bakanlığı'na devredildi. Geçen haftalarda ihracat yasağı resmi olarak tebliğ edildi. Söz konusu yasağın amacı, Rusya'da bekleyen ham ayçiçek yağı yüklü gemilerin Türkiye'ye gelip ürünün iç pazarda kullanılması amacına hizmet içindi...
Rusya-Ukrayna sorunu ayyçiçek yağı sorunun önemli belirleyicilerinden. Rusya-Ukrayna meselesi öncesinde yurtdışında ham yağın tonu 1400 dolarken, bugün 2200 dolara yükseldiği gözleniyor. Rusya'nın Ukrayna'ya müdahelesiyle Rusya'nın Azak denizinde ve Kerç boğazındaki limanları yaklaşık 1 ay önce her türlü çıkışa kapandı. Bize gelecek olan ayçiçeği yağı hammaddesi de bu limanlarda yüklü olarak bekliyordu. Öyle olunca; arz sorunu kaynaklı olarak ayçiçeği yağı fiyatlarında suni bir artış ülke gündemine bomba gibi düştü; durum bazı zincir marketler tarafından da piyasadan malı çekmekle suistimal ediliyor; sosyal medyada konuya dair onlarca vaka görmek mümkün.
Ayçiçek pazarına hakim Rusya ve Ukrayna'da yüksek miktarda stokların olduğu biliniyor. İki ülke arasındaki sorun aşılır, bölgesel ticaret başlarsa fiyatlar da düşecektir kuşkusuz. Fiyat artışlarındaki spekülasyon da krizin ayrı bir kalemi…
Yetkililere göre ülke olarak elimizde ayçiçeği yağı stoğu var. Ne var ki, üretici, satıcı ve tüketicilerin soğukkanlı olmaları gerekiyor. Konuya yurttaşlık bilinciyle yaklaşılması gerektiğinin altını çizen yetkililer özellikle çok izlenen haber kanallarında sırf reytingleri yükseltmek için abartılı haberler yapılmasının da ciddi sıkıntılara sebep olacağına vurgu yapıyorlar.
Şu ana kadar ayçiçeği yağı krizine Jeopolitik esaslar penceresinden baktık. Elbette uluslar arası jeopolitik gerçekleri iyi tahlil edeceğiz; ama şu gerçeği de atlamayacağız; köklü çözüm ayçiçeğinde de yerli üretimdedir… Ayçiçek yağı üretiminde 600 bin tonluk ithalat prangasını bir an önce kırılmalı; Anadolu'nun ayçiçeği üretim haritası vakit kaybedilmeden çıkarılmalıdır; Tarım Bakanlığı, Ziraat Odaları, Gıda Mühendisleri, Üreticiler, Satıcılar, Tüketici Dernekleri'nden oluşturulan bir platformla ayçiçeği ve ayçiçeği yağı milli üretim hamlesi başlatılmalıdır. O zaman ayçiçeğinde de dışarıya bağımlı olmaktan kurtulur, ayçiçeği yağı fiyatları düşer hatta Türkiye ayçiçeği yağı ihracatçısı bir ülke olur.
Evet; her kriz bir fırsattır; ayçiçeği yağı krizinden öğreniyoruz ki; devlet anonim şirket gibi yönetilemiyor; devlet jeopolitik esaslar ölçeğinde milli ruh ve milli menfaat ekseninde yandaşlar için değil halk yararına yapılan üretim anlayışıyla yönetiliyor...
Seyyahi'nin Ayçiçeği dörtlüğü ile bitirelim yazımızı:
Güneşimsin; sen ayçiçeğim,
Yolun gözler; börtü böceğim,
Anadolu'm; bak, kucak açmış,
Özgürlüğüm; sen geleceğim…
SEYYAHİ
