Türkiye, ciddi şekilde döviz kuru, faiz ve cari açık sarmalı içine girmiş durumda. Bu sarmal doğal olarak Türkiye'de yaşayan herkesi çok yakından ilgilendiriyor. Yatırım yapan, tüketen, üreten, tasarruf yapan ya da yapmak isteyen herkesi.

Aslında tüm bir yaşamı desem daha doğru olur.

Konuyu daha iyi anlamak için aslında çok basit bir soruyu cevaplandırmamız lazım;

Döviz kurları neden yükselir, neden düşer, döviz kurlarının değişmesi neye göre gerçekleşir? Yani döviz fiyatlarını etkileyen faktörler nelerdir?

Kısaca anlatmak gerekirse döviz, yabancı ülkelerin para birimlerini ifade eden genel bir tanımdır. Döviz kurları nasıl oluşur? Bunun için arz talep dengesine bakmamız gerekir, bu dengeye göre döviz kuru oluşur. En temel iktisadi bilgi şudur ki, bir mal, ürün ya da hizmet azsa değerlidir, bolsa değeri düşüktür. O zaman döviz kuru eğer yüksekse o ülkede döviz az, kur düşükse döviz boldur. Bu birincisi…

Bunun üstüne koyarak ilerlemeye devam edelim. Döviz talebi nasıl ve neden doğar? Biliyoruz ki her ülke başka ülkelerle ticaret yapar. Yapılan ticarette oluşan aradaki fark ya da açık, ülkelerin döviz talebini ifade eder. Diğer bir ifade ile ülkenin döviz talebinin olması cari açığını anlatmaktadır diyebiliriz. Bu ikincisi…

Burada sorulması gereken soru döviz fiyatları neye göre değişir ve nasıl belirlenir?

CARİ AÇIK DÖVİZ KURLARINI YÜKSELTİR
İşte döviz kurları, ülkelerin sahip olduğu dövizin fazla olması ya da az olmasına göre belirlenir, buna göre şekillenir. Herhangi bir ülke düşünün ve o ülkenin iç piyasasında yeterli tutarda döviz bulunmasın. Bu ülkedeki şirketlerin veya insanların döviz taleplerinin karşılanamaması o ülkede cari açığın olması anlamına gelir. Bu da döviz kurlarının artması demektir. Bunun en net örneği olarak ülkemizdeki döviz kurlarını gösterebiliriz. Çünkü Türkiye'nin cari açığı nedeniyle döviz kurları sürekli artış gösterme eğilimindedir. Yani iç piyasada döviz ihtiyacının karşılanamaması, döviz fiyatlarının ya da kurlarının artmasına yani dövizin değer kazanmasına neden olur.

SİYASİ GERGİNLİK VE SORUNLAR YATIRIMCI KAÇIRIR
Döviz fiyatlarının belirlenmesinde ikinci etken de siyasettir. Siyasi gerginlik ve sorunlar, o ülke ile iş yapan ülkelerin pozisyon almalarını sağlayabilir. Bu da döviz cinsinden araçların fiyatlarının artmasına neden olabilir. Aksi durum ise ülkenin başka ülkelerle olan alışverişlerinde ve ülkeye gelen turist sayısında artışa imkan sağlar. Bu sayede de ülkeye giren döviz miktarlarında artma görülür ve döviz fiyatları da buna bağlı olarak düşüş gösterir.

FAİZ ORANLARINDAKİ FARKLILIK
Dolar kurlarının belirlenmesinde en önemli nedenlerinden biri ülkelerin faiz oranlarındaki farklılıklardır. Faizin, hem dolar kurları hem de enflasyon oranı üzerindeki etki gücü vardır. Sermaye, her zaman yüksek faiz getirisini hedefler. Ulusal sermaye beklediği kara ulaşamıyorsa faizin yüksek olduğu ülkelere yönelebilir.

Unutulmasın ki ülkelerin döviz rezervleri açısından güçlü olmaları, o ülkedeki her türlü ticareti, borsayı, şirketleri, küçük ve büyük her işletmeyi olumlu yönde etkiler ve geliştirir.

Buraya kadar anlattıklarımdan hareketle bu durumu yorumlamaya çalışırsam; dolar kurundaki artış, enflasyonda yükselme eğilimine neden olur. Döviz kurlarında meydana gelen bir değişiklik fiyatlara yansır. Döviz kurundaki yükseliş, ithal mal fiyatlarını artırır ve özellikle önceki gün de bu pencereden işlediğim üzere hammadde ve enerji ithalatı yüksek olan ülkelerde kurdaki yükseliş nihai mala yansır ve fiyatlar artar.

Kısacası, bir ülkede döviz kuru yükseliyor, enflasyonist etki yapıyorsa o ülkeye az döviz giriyor, cari açık büyüyor, yatırımlar duruyor hatta azalıyor demektir. Tehditler bu sorunu çözmez daha da büyütür. Çünkü dediğimiz gibi siyasi gerginlik ve sorunlar, o ülke ile iş yapan ülkelerin pozisyon almalarını sağlayabilir. Ve kaçışlar olur.