Merhaba Değerli Okurlar;
Geçtiğimiz hafta internet alışverişi ve İnstagram , Facebook gibi uygulamalardan kaynaklı mağduriyetlerle alakalı bilgilendirmiştik.Bu haftaki konumuzda ise Borçlar Kanunu'nda yer alan Genel İşlem Koşullarından bahsedeceğiz.
Borçlar Kanunu 26.maddesinde '' Taraflar, bir sözleşmenin içeriğini kanunda öngörülen sınırlar içinde özgürce belirleyebilirler''demektedir.Kanunumuz tarafların sözleşme yapmasını sınırlandırmamış,tarafların sözleşmeyi istedikleri şekilde hazırlayabileceğini belirtmiştir.Ancak bazı sözleşmeler vardır ki;taraflar sözleşmeyi kendileri hazırlayıp maddeler üzerinde mutabık kalamazlar. Bahse konu bu tür sözleşmelerin uygulanma alanlarına örnek olarak: bankaların kredi sözleşmeleri, inşaat firmalarının satım sözleşmeleri, dayanıklı tüketim mallarının, otomobillerin pazarlamasında yapılan sözleşmeler gibi gösterilebilir.
Bu şekilde zayıf olan tarafın aleyhine dayatılan sözleşme hükümlerinin kullanımını önlemek amacıyla 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu'nun 20 ile 25. maddeleri arasında genel işlem şartlarına ilişkin bazı düzenlemeler getirilmiştir.
GENEL İŞLEM KOŞULLARI
Genel işlem koşulları, bir sözleşme yapılırken düzenleyenin, ileride çok sayıdaki benzer sözleşmede kullanmak amacıyla, önceden, tek başına hazırlayarak karşı tarafa sunduğu sözleşme hükümleridir. Bu koşulların, sözleşme metninde veya ekinde yer alması, kapsamı, yazı türü ve şekli, nitelendirmede önem taşımaz.
Aynı amaçla düzenlenen sözleşmelerin metinlerinin özdeş olmaması, bu sözleşmelerin içerdiği hükümlerin, genel işlem koşulu sayılmasını engellemez.
Genel işlem koşulları içeren sözleşmeye veya ayrı bir sözleşmeye konulan bu koşulların her birinin tartışılarak kabul edildiğine ilişkin kayıtlar, tek başına, onları genel işlem koşulu olmaktan çıkarmaz.
Genel işlem koşullarıyla ilgili hükümler, sundukları hizmetleri kanun veya yetkili makamlar tarafından verilen izinle yürütmekte olan kişi ve kuruluşların hazırladıkları sözleşmelere de, niteliklerine bakılmaksızın uygulanır.

Metni daha açık bir biçimde tanımlamak gerekirse bir sözleşme metninin, önceden ve çok sayıda sözleşme ilişkisinde kullanılmak üzere hazırlanmış olması, karşı tarafla müzakere edilmeksizin tek taraflı olarak belirlenmesi, genel işlem koşullarını ifade etmektedir.Yani bu tip sözleşmelerde sözleşmelerin kurulmasında görüşmeler ve pazarlıklar yapılmasının mevzubahis olmadığı, sözleşmeyi hazırlayan ve sunan tarafın koşullarına göre sözleşmenin kurulacağı, diğer tarafın akdin içeriğine müdahale imkanın bulunmadığı, dayatılan şartları kabul etmediği takdirde edim veya hizmetten vazgeçmek zorunda kalacağı ve tüm bu nedenlerle genel işlem şartlarına muhatap olan bireyin emredici genel hükümler şeklindeki işbu düzenlemelerle korunması zorunluluğu bulunduğu belirtilmiştir.

GENEL İŞLEM ŞARTLARI NELERDİR?
Bir sözleşmenin genel işlem şartı olarak kabul edilebilmesi için aşağıdaki koşulların tamamının bulunması gereklidir.
a-Sözleşme taraflarından birinin sözleşme koşullarını tek başına hazırlamış olması: Yukarıda da belirttiğimiz gibi, öncelikle bahse konu sözleşmeyi taraflardan birinin tek başına, karşı tarafın müdahalesi olmadan hazırlamış olması gerekir.
b) Hazırlanan sözleşmenin diğer tarafa müzakere yapma şansı tanınmadan sunulması: Taraflardan birinin tek taraflı olarak hazırladığı bir sözleşmenin genel işlem şartı sayılabilmesi için karşı tarafa herhangi bir pazarlık veya müzakere imkanı tanınmadan sunulmuş olması gerekmektedir. İlaveten; TBK'nın 20. maddesinin üçüncü fıkrası uyarınca; sözleşmenin herhangi bir yerine veya bir ek sözleşmeye konan ve 'bu koşulların her birinin tartışılarak kabul edildiğine ilişkin kayıtlar' da, tek başına onları genel işlem koşulu olmaktan çıkarmayacaktır.
c) İleride çok sayıda benzer sözleşmede kullanmak amacıyla hazırlanmış olması: Hazırlanan sözleşmelerin sadece tek bir işlemde değil, ileride söz konusu hukuki ilişkiye girecek olan herkese uygulanmak üzere tip sözleşme şeklinde hazırlanmış olması da genel işlem şartı sayılmasına neden olmaktadır.

Borçlar Kanunu 21.maddesinde'' Karşı tarafın menfaatine aykırı genel işlem koşullarının sözleşmenin kapsamına girmesi, sözleşmenin yapılması sırasında düzenleyenin karşı tarafa, bu koşulların varlığı hakkında açıkça bilgi verip, bunların içeriğini öğrenme imkanı sağlamasına ve karşı tarafın da bu koşulları kabul etmesine bağlıdır. Aksi takdirde, genel işlem koşulları yazılmamış sayılır.''
Yani kanun lafzından da analaşıldığı üzere uzun uzun yazılan bilgilendirilmeden imzalatılan sözleşmeler Borçlar Kanunu uyarınca yazılmamış sayılma hiç olmamış hükmündedir.
Günlük hayatta çok fazla kullandığımız kredi,abonelik sözleşmelerini çoğumuz okumadan imzalıyoruz.Genel işlem koşulları ise bu sözleşmelerde yaşadığınız mağduriyetleri giderebilecek bir husustur.