Odunpazarı İlçe Müftüsü Hamdi UZUNHARMAN''ın yazısı...
İslam, Rabbimiz tarafından, kendisinin elçi olarak seçtiği Peygamberimiz (s.a.v.) aracılığıyla bütün insanlara gönderilmiş dinin adıdır. Yüce Rabbimiz Kur'an-ı Kerim'de 'Bugün sizin için dininizi kemale erdirdim, size nimetimi tamamladım, sizin için din olarak İslamiyet'i beğendim' (Maide, 5/3) buyurmaktadır.
Yine başka bir Ayet-i Kerimede 'Kuşkusuz Allah katında din İslam'dır.'(Al-i İmran, 3/19) buyurarak razı olacağı ve kendisine ulaştıracak tek yolun İslam dini olacağına işaret etmektedir. Dolayısıyla Rabbimizin yolu dendiğinde anlaşılması gereken, hak olan İslam'ın yoludur.
İslam ile şereflenen Müslümanların diğer insanlara karşı sorumlulukları vardır. Kişinin sadece kendi kurtuluşunu düşünerek başkalarını umursamaması düşünülemez. Bu sebeple Rabbimizin yolunda ilerlerken insanları da doğruya, güzele çağırmak asli görevimizdir. Yüce Rabbimiz bu konuda Müslümanlara yol göstermiş ve bu çağrının nasıl yapılacağını bizlere şöyle bildirmiştir: 'Rabbinin yoluna hikmetle ve güzel öğütle davet et; onlarla en güzel yöntemle tartış.Kuşkusuz senin rabbin, yolundan sapanların kim olduğunu en iyi bilendir; O, doğru yolda bulunanları da çok iyi bilir.' (Nahl, 16/125)
Alemlerin yaratıcısı olan Allah-ü Teala bizlerin diğer insanlarla barış içerisinde yaşamasını ve kendi yoluna yapılacak çağrının da zorlamayla değil gönül rızasıyla olmasını istemektedir. Yukarıdaki ayetle de bunun metodunu açıklayarak bizlere yol göstermiş, farklı seviyelerdeki insanlara yönelik olarak özelde İslam davetinin, genelde ilmî ve fikrî tartışmaların, eğitim ve öğretimin başlıca yöntemlerini özetlemiştir. (Kur'an Yolu Tefsiri,3/453-454)
Bu ayette geçen hikmet kelimesinin manasına baktığımızda Ragıb el-İsfahanî hikmeti 'ilim ve akılla gerçeği bulma' şeklinde tanımlamaktadır. Hikmet Allah için kullanıldığında 'eşyayı bilmek ve onu en sağlam ve kusursuz biçimde yaratmak', insan için kullanıldığında 'mevcûdatı bilip hayırlar işlemek' anlamına gelmektedir.(Ragıb el-İsfahanî, el-Müfredat, 'ḥkm' md.)
Hikmet kelimesini Allah'ın razı olduğu şekilde ilme vakıf olup bu bilgiyi akıllıca, bilgece işleyip aktarmak olarak da belirtebiliriz.
Fahreddin er-Razî bu ayet hakkında özetle şu bilgileri vermektedir: Herhangi bir görüş ve inanca davet, sağlam delile (hüccet) dayanmalıdır. Bütün deliller genellikle üç başlık altında toplanır: a) Tartışmasız doğru bilgi ve inanç sağlayan kesin deliller.Ayetteki 'hikmet'le kastedilen bu delildir, bütün bilgi derecelerinin en yükseği de budur; b) Kesin bilgiye değil, zannî işaretlere ve ikna gücüne dayalı deliller. 'Güzel öğüt'le de bu kastedilmiştir; c) Bir gerçeği kanıtlamaktan çok, rakibi susturup tartışmadan çekilmesini sağlayan deliller. Buna da cedel denir ve iki çeşidi vardır: Özünde doğruluğu kesin olmamakla birlikte yaygın kabul görmüş bilgiler. Ayetteki 'en güzel yöntemle tartış' buyruğu bunu ifade eder. Cedelin ikinci kısmı asılsız öncüllerden oluşur ve buna ancak erdemsiz insanlar başvurur. Razî'ye göre ayette 'Rabbinin yoluna hikmetle ve güzel öğütle davet et' buyurulmakla, davetin asıl metodunun bu iki delile dayanması gerektiği ortaya konmuştur. Cedel ise, bir gerçeği kanıtlamaktan çok rakibi susturmayı hedef alan yöntemdir. İslam alimlerinin önemli bir kısmı cedelin temelinde ne pahasına olursa olsun rakibi susturmak gibi bencil bir duygu gördükleri için bu yöntemi her zaman ahlakî bulmamışlardır. Konumuz olan ayette tartışmanın en güzel yöntem ve üslûpla yapılması şartının getirilmesi de bu hassasiyeti yansıtmaktadır.(Kur'an Yolu Tefsiri, 3/453-454)
Bu ayetten de anlaşılacağı üzere Müslüman kardeşlerimizi Rabbimizin yoluna çağırırken, incitmemek, gönlünü kırmamak, zorlayarak onları sıkıntıya sokmamak gerekir. Rabbimizin yolu en güzel ve doğru yoldur. Bu yola yapılacak çağrı da, en güzel şekilde ve Rabbimizin tavsiye ettiği yöntemle olmalıdır. Rabbimizin yoluna çağırmak için o yolu öncelikle kendimiz çok iyi öğrenmeli, yarım ve eksik bilgiler yerine doğru, sahih bilgileri aktarmalı, bunu da gönül kırmadan, incitmeden güzel sözlerle Rabbimizin de emrettiği şekilde yapmalıyız. Rabbim hepimizi doğru yolundan ayırmasın inşallah.
