Enflasyon Canavarı
Çocukluğumda haberlerde enflasyondan hep ''enflasyon canavarı'' diye bahsedilirdi. O zamanlar tam anlamazdık tabii ki enflasyon nedir canavarı nedir. Büyüdükçe enflasyonun ne demek olduğunu anladık, yaşayarak ve okuyarak öğrendik. Ama enflasyon canavarının tam olarak ne olduğunu son iki yıldır öğreniyoruz. Bu canavar öyle bir canavar ki bizim çocukluğumuzda korkulan enflasyon canavarı bunun yanında kedi yavrusu kalır. Bu canavarla uyanıkken mücadele ettiğimiz yetmezmiş gibi artık rüyalarımıza da girer oldu. Geçenlerde rüyamda ucuzluğuyla meşhur üç harfli marketlerden birine gidiyorum, bir poşeti bile doldurmayacak üç beş parça bir şey alıyorum ve kasada hesabın her zamanki gibi 200 lira civarı gelmesini bekliyorum. Ama öyle olmuyor, kasiyer 600 lira diyor. Şok oluyorum, nasıl olur, olamaz bu kadar da diyorum. Kasiyer de beyefendi icetea 110 lira oldu diyor. O anda uyanıyorum ve rahat bir nefes alıyorum. Rüyanın saçmalığına bakar mısınız demek isterdim ama diyemiyorum çünkü yakında bu saçmalığın başımıza gelme olasılığı yüksek. Tabire ihtiyacı olmayan bir rüya. Neyse rüyadan ilham almış olacağım ki bu hafta Türkiye kurulduğundan beri halkın çektiği enflasyon oranları ile ilgili bir araştırma yaptım. Gelin birlikte bakalım, Türkiye daha önce böyle bir enflasyon canavarı görmüş mü? Yazının devamında Atatürk dönemi enflasyonu ve sonraki 10 yıllık ortalama enflasyonları bulacaksınız.

1923-1938 Atatürk Dönemi Yıllık Ortalama Enflasyon Oranı: %2
Atatürk dönemi her alanda olduğu gibi enflasyon anlamında da Türkiye'nin en başarılı dönemi. O dönem uygulanan sıkı para politikası, kuralına göre yönetim ve dünyadan kopuk olmayan ekonomi anlayışı enflasyon açısından çok başarılı bir dönem yaşatmıştır. O dönem atlatılan dünya çapındaki 1930 krizinin de etkisini unutmayalım. Atatürk, kendinden sonraki nesillere kendisinin yaptıklarını takip etmesini hatta daha iyisini yapma görevini vermiştir. Ama az sonra göreceksiniz ki sonraki nesiller Atatürk'ün yanından geçememiştir.

1940-1950 İsmet İnönü Dönemi Yıllık Ortalama Enflasyon Oranı: %13.3
İsmet İnönü döneminde yakalanan %13'lük bu enflasyon oranını son derece başarılı olarak kabul edebiliriz. Çünkü o dönem 2. Dünya savaşı patlak vermiş ve haliyle tüm dünyada ekonomi altüst olmuştu. İnönü dönemindeki fırtınalı denizde gemi çok iyi kullanılmış ve hem dış politikada iyi bir diplomasiyle Türkiye savaştan kurtarılmış hem de dünya çapındaki fiyat dalgalanmalarına karşı başarılı bir para politikası yürütülmüştü.

1950-1960 Adnan Menderes Dönemi: %9.3
Bu yıllar Türkiye'de ilk çok partili siyasetin yapıldığı yıllardır. 2. Dünya savaşının hemen ardından dünya çapındaki ekonomik rahatlama Demokrat parti yönetiminin lehine olmuştur. Hem dünya çapındaki rahatlama hem de İsmet İnönü döneminde savaşa karşı sigorta olması için biriktirilen mali kaynakların kullanıma açılmasıyla Adnan Menderes hükümeti ekonomik anlamda rahat etmiştir. Zaman zaman karşılıksız para basımıyla gevşek maliye politikaları uygulansa da enflasyon anlamında başarılı bir dönem geçirilmiş diyebiliriz.

1960-1970 Süleyman Demirel Dönemi: %4,7
Aslında bu 10 yıllık sürenin tamamında Demirel Başbakan değildi ama 1960 yılında gelen darbe ve sonrasındaki istikrarsız süreci es geçerek 1965 yılında tek başına iktidar olan Demirel, 1971 yılındaki darbeye kadar görevde kalmıştır. Dolayısıyla bu dönemdeki ekonomi politikalarına Demirel damgasını vurmuştur. %4,7'lik bir enflasyon Türkiye şartlarında her zaman büyük bir başarı olarak kabul edilebilecek bir orandır.

1970-1980 Demirel – Ecevit Dönemi: %24,4
Bu döneme Demirel-Ecevit diyebiliriz çünkü iktidar sürekli bu ikili arasında el değiştiriyor. O dönemde Türkiye iki büyük zorlukla karşı karşıyaydı. Birincisi 1971 darbesiyle gelen askeri vesayet, ikincisi ise halk arasında giderek yayılarak neredeyse bir iç savaşa dönüşen sağ-sol çatışması. Demirel-Ecevit ikilisi iktidarda oldukları bu dönemde hem bu zorluklarla baş etmeye çalışmış hem de dünya çapındaki petrol krizi başta olmak üzere birçok ekonomik krizle baş etmiştir. Bir de üzerine Ecevit döneminde Kıbrıs barış harekatına girişilmiş ve Türkiye ciddi bir ekonomik ambargo yemiştir. Tüm bunlara rağmen ortalama enflasyonun %24'te kalması ciddi bir başarıdır.

1980-1990 Turgut Özal Dönemi: %56
Özal dönemi Türkiye'nin yeni yeni serbest piyasaya açıldığı dönemdir. Bu dönem uygulanan serbest ekonomi politikaları Türkiye'de ilk olma niteliği taşır. Her ne kadar bu serbest politikanın Türkiye ekonomisinin dünyaya entegre olması açısından pozitif olsa da enflasyon açısından baktığımızda serbestliğin fazla kaçırıldığı anlaşılıyor.

1990-2000 Siyasi İstikrarsızlık Dönemi: %76
Bu dönemde Türkiye siyasi bir krize girmiş ve bir türlü istikrarlı bir hükümet kurulamamıştır. Hükümeti kuran Başbakanlar ortalama bir yıl civarı dayanabilmiş ve hükümetler çökmüştür. Bu dönemde Tansu Çiller, Mesut Yılmaz, Süleyman Demirel, Bülent Ecevit ve Necmettin Erbakan Başbakanlık yapmış ve hepsinin koltuğa oturması ve kalkması bir olmuştur. Bu ortamda haliyle istikrarlı bir ekonomi politikası yürütülememiştir ve ipler kopmuştur. Ama bu dönemde yaşanan ekonomik çöküşte aslan payının Tansu Çiller'de olduğunu belirtmeden geçmeyelim. Kendisi tıpkı bugün uygulandığı gibi enflasyonun altında faiz oranı belirleme yani eksi reel faiz politikasını gütmüştür. Bunun sonucunda enflasyon 1994 yılında %125'e ulaşarak Cumhuriyet tarihinin rekorunu kırmıştır. Bu politika günümüzde ve 2001'de kriz getirdiği gibi o dönemde de büyük bir kriz getirmiştir. Sonuç olarak %76 ortalama enflasyon oranıyla bu dönem Türkiye'nin enflasyon anlamındaki en başarısız dönemidir. Pardon, dönemiydi….

Günümüz: Gördüğünüz gibi neredeyse yüz yıllık Türkiye tarihinde dünya savaşı görülmüş, darbeler görülmüş, küresel ekonomik krizler görülmüş, ambargolar görülmüş ama hiçbir zaman günümüzdeki gibi bir enflasyon görülmemiştir. Eksi reel faiz politikası ve siyasi istikrarsızlıkla beraber Tansu Çiller %125 ile Türkiye'de enflasyon rekoruna sahipti. Ancak şu andaki ekonomi politikası o kadar kötü ki bu rekor kırıldı. TÜİK'in açıkladığı enflasyona inanılamayacağı çok açık. Dolayısıyla ENAG'ın yayınladığı %186'lık enflasyonun doğru olduğunu anlamak için profesör olmaya gerek yok. Maalesef AKP koskoca Türkiye tarihindeki enflasyon rekorunu büyük bir farkla kırdı ve hepimizi büyük bir ekonomik çöküşün içinde bıraktı. Dikkat ederseniz bu dönemde yaşanan yerel ve küresel krizler AKP dönemine kadarki görülen krizlerin yanında küçücük kalır. Ancak bu kadar rahat bir ekonomik ortamda tek başına ve tam yetkiyle geçirilen AKP iktidarında neredeyse %200'lük rekor enflasyonlar görülüyor.