Atatürk’ün vefatının 87. yılında, Anadolu Üniversitesi Tarih Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Kemal Yakut, Mustafa Kemal’in cenazesinin Ankara’ya taşınması sırasında Eskişehir’de yaşanan törensel detayları anlattı. Yakut, Eskişehir halkının Cumhuriyet’e ve Atatürk’ün ideallerine olan tutkusunu o dönemde yapılan büyük katılımlı törenler üzerinden aktardı.
ESKİŞEHİR’İN ATATÜRK’E VEDASI
Atatürk’ün cenazesinin Ankara’ya götürülmesi sırasında Eskişehir’de yapılan törene işaret eden Yakut, “Gazi 10 Kasım 1938'de hayata gözlerini yumdu. 17 Kasım'da İstanbul'dan yaklaşık 100 bin kişi birden Dolmabahçe Sarayı'na yürüyor ve bir izdiham oluyor. Ve o izdihamda 11 kişi hayatını kaybediyor. Atatürk 10 Kasım 1938'de hayata gözlerini yumduğunda Türkiye'nin nüfusu 18 milyon ve 18 milyon gözyaşı dökmüştür. Tabi Mustafa Kemal'in cenazesinin, Ankara'ya götürülmesi söz konusu. Bu konuda tabi bir genelge de yayımlanıyor. Cenaze töreninin nasıl yapılacağına dair bütün detaylar orada belirlenmiştir. O dönemde İçişleri Bakanlığı’nın programına göre tren Eskişehir'e geldiğinde Eskişehir'de de duracak ve tören yapılacak burada. 19 Kasım'ı 20 Kasım'a bağlayan gece tren bir buçuk saat geç kalıyor, 3 civarı geliyor. İstasyon çevresine, istasyondan Şeker fabrikasının olduğu yere kadar ki demir yolunun her iki tarafında on binlerce insan, köylerden, kasabalardan gelenler onların fotoğrafları vardı. Eskişehir istasyonunda Cumhuriyet Halk Partisi'nin 6 okuna atfen 6 meşale koyulmuştur ve Mustafa Kemal'in cenazesinin ağaçlarını taşıyan vagon tam o altı meşalenin önünde durmuştur. Bütün Eskişehir halkı neredeyse orada, müthiş bir duygu seli, herkes ağlıyor. Ardından da 21 Kasım'da Atatürk'ün cenazesi Etnografya Müzesi’ne konuluyor. 21 Kasım'da da yine Eskişehir'de büyük bir tören yapılıyor ve yine programa göre sadece Eskişehir merkezde değil, Eskişehir'in bütün köylerinde bir törenin yapılması isteniyor. Bütün halkın katılımıyla Cumhuriyet Meydanı’nda büyük bir tören yapılıyor. Bütün bürokratlar katılıyor. Vali orada uzunca bir konuşma da yapıyor hatta. Yine tabii halk büyük bir üzüntü içerisinde. Yine halktan kimseler kürsüye çıkıp konuşmalar yapıyor. Mesela o dönemde Eskişehir Lisesi olarak tanımlanan okulun edebiyat tarihi öğretmeni Cemal Duru hakikaten çok nitelikli bir konuşma yapıyor. Bir takım yayın organları Atatürk'ün kişiliğiyle ilgili, Cumhuriyet ve Türkiye için ne anlama geldiğiyle ilgili çok uzun yazılar yayınlıyorlar. Yani çok nitelikli, derinlikli yazılar yayınlıyorlar. Eskişehir halkı her 10 Kasım'da geniş çapta törenler düzenlemiştir. 2. Dünya Savaşı yıllarında bile bu törenlerden vazgeçilmediğini görüyoruz. Çünkü vazgeçilmesi de mümkün değil. Ama hani diğer vilayetlerle karşılaştırdığınızda buradaki törenlerin biraz daha geniş boyutlu yapıldığını söyleyebilirim.” diye konuştu.
