İnsan sayılara anlamlar yükleyerek sembolizm oluşturur. Sayılarda oluşan sembolizm ve mistisizm edebiyat, folklor, mimarî, müzik, din ve inanışlarda etkisini gösterir. Ayrı bir motif olan dokuz sayısını değişik kaynaklara ulaşabildiğimiz kadarıyla mitolojimizdeki yerini şöyle özetleyebiliriz:
Slav kökenli kültürel anlamda Türkleşmiş olan Boşnaklarda Bosna Irmağı'nın doksan dokuz kaynaktan beslendiğine inanılır.
Türkler Ergenekon'dan, bir rivayete göre dokuz martta, bir rivayete göre de yirmi bir martta (Nevruz Bayramı'nda) çıkmışlardır.
Moğollarda ArbanGurban adı verilen dokuz tıp tanrısı vardır.
Altaylara [1]göre insanın iskeletinde; baş, bel, diz, topuk, ayak bileği, omuz, dirsek, avuç ve el bileği olmak üzere dokuz ek vardır.
Altay Türklerine göre, Yeraltı ve gök dokuzar kattır.
Kötülüğün simgesi olan Erlik Han'ın [2] dokuz kızı ile dokuz oğlu vardır.
Altay Türkleri denizin dibindeki dokuz çatallı karataşın kıyamet zamanında yerinden ayrılacağına, demirden ve koyu sarı renkte atlara binmiş dokuz savaşçının etrafa saldıracağına inanır.
Altay ve Sibirya inançlarında şamanlar ön bir törenle dokuz kişinin tuttuğu beyaz bir keçe üzerine oturtulan kam (şaman) dokuz defa döndürülürler; göğe çıkarlar ve göğün dokuz katını dolaştıktan sonra yere tekrar inerlerdi.
Gök Tanrı Kurbanı ile Dağ Kurbanı bayramlarının törenleri dokuz gün sürerdi.
İlkbahar ayinine de dokuz masum kız ile dokuz masum erkek katılırdı.
Şaman, Ülgen'e [3]göğün dokuzuncu katında kurban sunmak için göğe üç gün süren yolculuk yapardı.
Türk destanlarına göre Dokuzoğuzlar'dan büyük bir soy türemiştir.
Destanlarında dokuz ağaç, dokuz boy, dokuz dallı ağaç, dokuz dev, dokuz felek kavramlarının ayrı bir önemi ve değeri vardır.Altay Yaradılış destanına[4]göre Tanrı yerden dokuz dallı bir ağaç bitirerek her dalın altında bir insan yaratmıştır. Bunlar dokuz insan cinsinin ataları olmuştur. Bu dokuz insana Dokuz Dedeler denir. Kutsal hayat ağacı, dokuz dallıdır.
Saka (Yakut) Türklerinin (MÖ7.YY-2.YY)Er Sogotoh Destanı'nda gök, dokuz katlıdır; Kara Han'ın [5]dokuz kızı vardır. Gök ruhları dokuz tanedir.
Oğuz Kağan Destanında [6]Oğuz Kağan sefere çıktığı zaman atı Buz Dağı'na kaçar ve bir kahraman dağa girerek dokuz gün sonra atı getirir. Kağan, seferlerden zaferle dönünce büyük bir ziyafet hazırlatıp, otağ yaptırır ve otağın bütün ağaçlarını altın ve çeşitli kıymetli taşlarla süsleyerek dokuz bin koyun, dokuz yüz sığır kestirip derisinden doksan dokuz havuz yaptırır; dokuzuna rakı, doksanına kımız doldurtur.
Manas Destanı'nda [7]Er Manas'ın ölüsü dokuz gün bekletilir, doksan kısrak kesilir, onun işlemeli giyecekleri dokuza bölünüp halka dağıtılır. Manas dirilince, kırk yiğidi bunu öğrendiğinde her biri dokuz deve ile dokuz inek kestirir. Destanda Köl Çora, dokuz çobanlı bir sürüde aş pişirir.Destanın kahramanlarından biri olan Serek, 'Manas'ın dirildiği gerçek ise, koyundan dokuz alayım, at sürülerinden dokuz alayım. Kırk çoranın her biri için birer dokuz gene dilek edip kurban edeyim.' der.
'Dokuz sayısının gizemi' ile kaynaklarda değişik bilgilere rastlamak mümkündür.
[1]Altay Türkleri, Güney Sibirya'da yaşayan bir Türk boyudur. Altay dağları bölgesinde yaşamalarından dolayı Altay adıyla anılmışlardır.
[2]Erlik Han bir tür şeytandır.
[3]Ülgen/Bay Ülgen: Altay mitolojisinde iyilik Tanrısıdır. Göğün on altıncı katında yaşar. Kayra Han'ın oğludur. Dokuz oğlu ve dokuz kızı vardı. Oğullarının ve diğer elçilerinin yardımıyla kamlara yol göstererek insanları yukarıdan yönetirdi. Bulutlar, Tanrı Ülgen'in duygularını yansıtırdı. Tek Tanrı inancında Gök Tanrı'nın oğlu ve gökyüzünün hükümdarı olarak görülmüştür.
[4]Yaratılış Destanı evrenin yaratılışını, iyilik ve kötülüğün kaynaklarını, evrendeki düzeni konu edinir. Altay Türkleri destanıdır. Türkler tarafından kabul edile eski ve yeni dinlerin, özellikle de Şamanizm izlerini taşır.
[5]Kara Han, Altay mitolojisinde mitolojik hakandır. Sıradan insanların önderidir. On oğlu ve dokuz kızı vardır. Sıradan bir kişi iken sonradan Hanlık elde edenleri veya devlet kuranları temsil eder.
[6]Oğuz Kağan destanı, MÖ3.YY - MS2. YY'da yaşayan Hun Türkleri destanıdır.
[7]Manas DestanıKırgız millî destanıdır. Mani dinini yaşayan Karahitaylar ileKarahanlılararasındaki mücadelede Kırgızların durumunu ve Manas'ın başından geçenleri anlatır.