ATASÖZLERİMİZDE SOYA ÇEKİM
(1)
Gündelik hayatımızda da sıkça karşılaştığımız ‘Soya çekim’ kavramı, sözlüklerde “Genetik; kalıtım; Çevre etkileriyle köklü olarak değiştirilemeyen özelliklerin, döllenme sırasında, dişi ve erkeğin kromozomları aracılığıyla bir kuşaktan ötekine geçmesi, kuşaktan kuşağa aktarılması” anlamıyla kullanılır.
“soya çekim”, ulaşabildiğim kaynaklarda atasözlerimizde şöyle kullanılmaktadır:
Alakarga suya düşse de kaz olamaz.
Genetik, değişmez.
Anadan kuruya yemek kâr etmez, anadan deliye öğüt kâr etmez.
Genetik kurallar değişmez.
Anadan olur buzak, çamdan olur kozak. Anadan olur buzağı dökülür çamın kozağı.
Anadan olur daya, hamurdan olur maya Anadan olur dana, hamurdan olur maya.
Anadan olur uşak, deveden olur köşek.
Güçlü anadan güçlü evlat doğar.
Hamur yoğuruştan, çocuk doğuruştan olur.
Hamurun mayası, kendindedir.
Kocaman deveden küçük yavru olur.
Bir işi kusursuz yapabilmek için özüne uygun en iyi araç kullanılmalıdır. Hiçbir kişi ya da başka şey, başka şeyin yerini tutamaz. Genetik kurallar işler.
Ananın çıktığı dala kızı salıncak /sallangaç kurar. / Ananın kurduğu salıncakta kızı da sallanır.
Ananın geçtiği köprüden kız da geçer.
Anası çıkarsa taşa oğlağı çıkar öbür /öte /öteki başa.
Büyüklerinin tutumu, çocuklara örnek olur. Çocuklar o yolu benimser; bununla yetinmeyerek daha ileri gider. Annenin kaderi, kızındadır. Kız, gelinliğinde ananın çektiklerini de çeker. Genetik kurallar her zaman işler. Kız, annesinin gördüklerini görür, yaşadıklarını yaşar.
Anasına bak kızını al; kıyısına /kenarına bak bezini al. / Anasına bak danasını al. / Bak anasına al danasını. / Anasına bak kızına al, kıyısını gör bezini al. / Kardeşine bak, bacısını al.
Bak tarağına, al bezini.
Gülüne bak, goncasını al.
Evlat, anasının göstergesidir. Kız çocuk, soyaçekimle annesinin birçok huyunu alır. Çocuk eğitiminde annenin rolü büyüktür. Bu yönlerden de bir kızın nitelikleri, daha çok annesinden belli olur.
Anasından büyük kuzu olmaz.
Deli ineğin deli danası olur. / Deli inekten akıllı buzağı olmaz.
Deliden deli doğar.
Deliden deli, tavuktan piliç olur.
Gözsüzden gözlü doğar, dilsizden dilli doğar, ille deli soy kovar. / Gözsüzden gözlü, dilsizden dilli; deliden deli, deliden deli. / Delilik soy kovar
Kör ineğin kör buzağısı olmaz da deli ineğin deli buzağısı olur.
Körden gözlü, topaldan ayaklı, deliden deli doğar.
Veletten pelit, pelitten velet olur.
Fizik özellikleri değil karakter özellikleri genetiktir. Evlat anaya /ataya çeker. Evladın atadan farklı olması düşünülmemeli. Kör ana babadan doğan, kör olmaz. Topalın çocuğu sağlam bacaklı olur ama delinin çocuğu deli doğar.
