Eskişehir, son yılların çok dikkat çeken bir turizm değeri. Gerek yurt içinden gerek yurt dışından çok sayıda turist şehrimizin turistik cazibe noktalarında tur yapıyor artık. Tematik parklar, Porsuk Suyolu, müzeler, tarihi mekanlar, Odunpazarı evleri turistleri etkileyen ögeler. Eskişehirimiz şehir turizmi noktasında oldukça güzel bir noktada; ağırlıklı olarak günübirlik ve buna ilave olarak da 1 gecelik konaklamalı turlar yapılıyor. Amaç ise konaklama sayısını ve turisti artırmak.
Bu yolda üzerinde durulması; şehir, ülke ve dünya turizmine kazandırılması gereken alan ise Frigya Kültür turları. Frig turları tüm dünyanın da dört gözle beklediği ve merak ettiği turlardır; çünkü Frig uygarlığı insanlığa çok önemli kazanımlar armağan etmiştir. Bu hafta Frigler ve Frig turları üzerinde duracağız.
Kimdir Frigler?
Frigler günümüzden 3000 yıl önce bizim topraklarımıza gelmiş, batılı tarihçilere göre Batı kökenli (Bulgaristan, Yunanistan, Makedonya) kökenli Trak adlı bir topluluktur. Frig sanat eserlerine bakıldığında ise bazı uzmanlara göre de Asya kökenlilerdir. Bu başarılı halk M.Ö. 700'lerde en parlak dönemlerini yaşamış, Kral Gordias ve Kal Midas ile tüm dünyaya kendilerini duyurmuşlardır.
Kıtlık sebebiyle çok zor günler yaşayan Frigler bir kurtarıcı beklerken, bir rüya ya da kehanete göre şehre bir öküz arabası ile gelecek olan kişi kral olacak ve Frigleri açlıktan kurtaracaktır. Halk dört gözle bu gelecek olan kralı beklemektedir ve günü gelir Makedonya kökenli Gordias adlı bir çiftçi öküz arabası ile şehre girer be beklenilen kral olur; Polatlı yakınlarında Gordion adlı kent kurulur ve Frigler tarih sahnesine çıkar. Gordias'ın arabası ise M.Ö.333'e kadar kutsal bir araba olarak kabul edilir, Gordion düğümü denilen özel bir halatla bağlı bir şekilde muhafaza edilir. Şehri feth eden Büyük İskender birkaç yüz yıldır çözülemeyen düğümü kılıcı ile keser…
Makedonyalı Gordias'ın Fethiyeli bir kadından olan oğlu Midas ise Friglere altın çağını yaşatır. Eşek kulakları, her dokunduğunu altına dönüştürmesi ile ün yapan Midas, flütün mucidi Marsiyas adlı Frigyalı bir genç müzisyen ile Yunan tanrısı Apollon arasında yapılan flüt çalma yarışmasında hakemlik yapacak kadar da sözüne inanılan biridir. Midas, yarışmada hakkaniyetini korumuş, sanatı ve liyakatı baz almış, oyunu Tanrı Apollon yerine, insan Marsiyas'tan yana kullanmıştır…
Dil ve Yazı
Frig dili ve yazısı henüz tam manası ile çözülebilmiş değil. 19 sembolden oluşan Frig alfabesinin Fenike alfabesinden etkilendiği, Yunan alfabesini de etkilediği söyleniyor. Özellikle Yazılı Kaya anıtında kayıtlı olan yazılar incelendiğinde, MOTER; KYBELE vb. kelimeler dikkatleri çekiyor. Büyük İskender'in bölgeyi ele geçirmesi ile Frig dili ve alfabesi de Yunan alfabesinin etkisine girmiştir. Frig yazısı soldan sağadır.
Frig Coğrafyası
Uygarlık tarihine önemli katkılarda bulunan Frigler Çorum, Tokat, Kırşehir, Samsun, Niğde, Konya, Burdur, Elmalı, Bandırma, Ankara, Eskişehir, Kütahya, Afyon bölgelerinde etkili olmuşlardır. Bu bölgelerde yapılan kazılarda Friglere ait buluntular tespit edilmiştir.
Başkent Gordion
Anadolu tarihine aydınlık kazandıran Gordion kenti UNESCO dünya mirası listesinde yer almaktadır. Kentte bulunan buluntular Yassıhöyük müzesinde koruma altındadır. Gordion bu müzeye 1 km uzaklıktadır. Müzede 50 civarında eser bulunmaktadır. Bu kentte Kral Midas babası için M.Ö. 740 civarında Anadolu'nun ikinci büyük tümülüsünü yaptırmıştır. Kentteki kazıların %10'u civarında yapılabilmiştir. 1950 yılından bugüne her yıl 2,5 ay kazı çalışmaları Penn Üniversitesi tarafından yürütülmektedir. Ne gariptir ki, bizim topraklarımızda batılılar bizlere ait kültürü incelemekte, kitaplaştırmakta, sonra da bizlere pazarlamaktadırlar.
Midas Anıtı/Yazılıkaya
Eskişehir'e 80 km uzaklıkta bulunan Han ilçesinin Yazılıkaya köyündeki anıt, Friglerin en önemli anıtlarındandır. Yazılıkaya köyü ile iç içe bulunan anıt nedeniyle bölge Midas Kenti ya da Midas City olarak anılmaktadır. Yüksekliği 17 metre olan anıt MÖ 600'lerde yapılmıştır. Antik Frigya'nın merkezinde olduğu kabul edilen anıt Frig Vadisi olarak adlandırılan ve çok geniş bir coğrafyaya yayılan bölgedeki anıtların en görkemlisidir. Anıt Kybele'ye kurbanların kesildiği, dini bir bölgededir. Anıtın ön cephesinde Kybele heykeli koymak için bir oyuntu da yapılmıştır. Yıllarca burada duran Ana Tanrıça Kybele heykeli/taşı Romalılar tarafından Roma'ya götürülmüştür.
Pessinus/Ballıhisar
Yine bir dini merkez olan Pessinus, Ankara-Eskişehir karayolu üzerinde Sivrihisar'ın 16 km güneyindeki Ballıhisar'da bulunmaktadır. Eski Kral Yolu üzerinde olan antik şehrin üzerinde bugün Ballıhisar köyü kurulmuştur. Bu antik kent filmlere bile konu olmuştur. Sarı Mercedes filminde Pessinus antik kentine ait kazı çalışmaları konu edilmiştir.
Friglerce Kibele diye de adlandırılan bu antik bölge ana tanrıçanın bulunduğu en önemli tapınma yerlerinden biri olarak kabul görmüştür. Gökten inen tanrıça idolünün (büyük olasılıkla bir meteor olan siyah taşın) bulunduğu yerdir Pessinus. Romalılar, Kartaca'ya karşı olan savaşı kazanabilmek için bu taşı MÖ 204 yılında Roma'ya götürmüşler ve bunu Magna Mater (Ulu ana) diye adlandırmışlardır.
Pessinus ana tanrıça için yapılmakta olan törenlere sahne olmuş ve o dönemlerde kendini ana tanrıçaya adayanların merkezi konumuna gelmiştir. Erkeklerin kendilerini ana tanrıçaya adamak için Pessinus'ta erkeklik organlarını kestiği bilinmektedir.



Friglerde mimari
Çok tanrılı dine sahip olan Frigler tanrılarının kayaları çok sevdiklerine inandıkları için kayaları oyup mezarlar yapmışlar, kayaları kabartma motifleri ile süslemişler, hayvan figürleri ve geometrik desenleri kullanmışlardır kayaların üzerinde. Anıt kaya mezarları da çok ünlüdür. Kayalar üzerinde aslan ve yırtıcı kuş figürleri son derece dikkat çekicidir.
Kybele
Frigler, Kibele'yi ana tanrıça)olarak kabul etmişlerdir. Kybele onlar için aynı zamanda bereket tanrıçasıdır da. Eski metinler Koribantlar denilen Frigyalı Kibele rahiplerinin psişik yeteneklere sahip olduklarını, tılsımlı taşlar kullandıklarını ve kendilerini hadım ettiklerini bildirmektedir. Enerjik etkinliğe sahip olduklarına inanılan bu tılsımlı taşlardan en ünlüsü vaktiyle Pessinus'ta bulunan, Kibele kara-taşı olarak bilinir. Friglerde bereket ve çoğalmanın simgesi olmuştur. Bu inanış daha sonra Yunanlara ve Araplara geçmiştir. Kybele Attis adlı sevgilisi ile baharda buluşan ve doğaya bereket saçan bir ana tanrıçaydı aynı zamanda.

Friglerin uygarlığa katkıları
Savaşçı ve tarım ile uğraşan bir toplum olan Frigler, el sanatları ve ticarette de oldukça başarılıydılar. Buluntulara bakıldığında; at koşumları, av/acı/süvari betimlemeleri, dokuma tezgahları, ahşap masa/sehpa/sandalye, keten ve yün dokumalar, altın ve bronz filketeler, sağlam kaleler, tümülüsler, madeni bilezikler, seramik süsler megaronları görüyoruz. Müzikte de uygarlık tarihine geçen Frigler flütü icat eden bir topluluktur, frig gamı ile de müzik yapmışlardır…Frigler Kimmerler tarafından dağılmış, bir dönemde Helen uygarlığını etkisi altında kalmışlardır. Tarih sahnesinde M.Ö. 200'lere kadar kabileler şeklinde yaşadıklarını görüyoruz.

Frigler hakkında yazılacak, söylenecek o kadar çok şey var ki… Bugün sizler için sadece bir genelleme yaptık. Eskişehir, Kütahya, Afyon, Ankara havzasındaki frig vadilerinde ziyaretçilerini bekleyen tümülüsler, bağlantı yolları, anıt mezarlar, kaleler, taş kabartmaları, megaronlar, müzeler var. Çok detaylı tur programları hazırlanabilir. Özellikle Uzakdoğu ve Balkan ülkeleri için çok güzel bir pazar olabilir Frig turları. Makedonyalı Kral Gordias için binlerce Makedon Eskişehir'e çekilebilir. Seyahat acentalarının dış pazarla Frig vadisi için buluşmaları şarttır; uluslar arası turizm fuarlarında Frig vadisinin tanıtılması için geç bile kalınmıştır. Eskişehir yakın gelecekte uluslar arası bir destinasyon olabilir Frig kültürü ile. Ayrıca Frig vadileri doğal güzellikleri gereği özellikle batılı film şirketleri için bir plato olabilir; çok sayıda filme mekan olabilir Frig vadileri.

İlk yapılması gereken ise şehir halkı ile Frig vadilerini buluşturmaktır; üniversite öğrencileri ve şehir sakinleri için Frig turları düzenlenmesidir. Odunpazarlı, Tepebaşılı ve diğer ilçelerden olan Eskişehirliler keşfederse Frig vadisini sonra dünya da keşfeder...