Eğitim, insanın doğuştan getirdiği yeteneklerini geliştirme ve şekillendirme, kişiyi din ve dünya ile ilgili vazifelerini hakkıyla yapabilecek duruma getirme faaliyetidir. Öğretim ise; belli bir amaca göre gereken bilgileri verme işi, tedris, talim, öğrenmeyi kolaylaştıracak etkinlikleri düzenleme, gereçleri sağlama ve kılavuzluk etme işidir. Bilginin aktarılması, öğrenmenin kolaylaştırılması, metodun oluşturulması gibi unsurlar öğretimin kapsamındadır. Bu yönüyle öğretim, eğitimin sistemli hale getirilmiş uygulamasıdır.
İslam’da eğitim ve öğretimin önemi büyüktür. Dinimiz, insanın bilgiyle donatılmasını ve bu bilgiyi hayra yönlendirmesini esas alan bir anlayış sunar. Kur’an-ı Kerim’in ilk inen ayetinin “Oku!” (Alâk 96/1) olması, İslam’da eğitimin ne kadar temel bir yere sahip olduğunu göstermektedir. İslam, bu süreci hem bir sorumluluk hem de bir ibadet olarak kabul etmiştir.
Kur’an-ı Kerim, bilgiye ve öğrenmeye büyük önem verir. Birçok ayet-i kerime, düşünmeyi, tefekkür etmeyi ve ilim sahibi olmayı teşvik eder.
“…De ki: Hiç bilenlerle bilmeyenler bir olur mu?...” (Zümer 39/9).
“…Kulları içinde Allah’a en çok saygı duyanlar âlimlerdir…” (Fâtır 35/28).
“…Allah, içinizden inananların ve kendilerine ilim verilenlerin derecelerini yükseltir…” (Mücâdele 58/11).
Bu ayet-i kerimeler, bilgi sahibi olanların Allah katındaki değerini ve toplum içindeki önemini vurgular.
Bilgi, insanın düşünsel gelişiminin temel taşıdır. Ancak bilgi kendiliğinden nesiller arasında aktarılmaz; onu taşıyan, açıklayan, dönüştüren ve anlamlı kılan bir aracıya ihtiyaç vardır. İşte bu noktada öğretmenler devreye girer. Öğretmen, sadece bilgi taşıyan bir köprü değil, aynı zamanda bilginin hayata geçirilmesini sağlayan bir rehberdir. O sebeple öğretmenlik, insanlık tarihinin en eski ve en saygın mesleklerinden biri olarak kabul edilmiştir. Her toplumun gelişiminde, kültürel sürekliliğin sağlanmasında ve bireylerin ahlakî, zihinsel ve toplumsal olarak şekillenmesinde öğretmenin rolü büyüktür.
İslam’da da öğretmenlik kutsal bir görev olarak görülür. Öğretmenler, sadece bilgi aktaran kişiler değil, aynı zamanda örnek alınacak ahlakî rehberlerdir. Her konuda bize rehber olan Peygamberimiz (s.a.v.) hem bir devlet adamıydı, hem bir aile reisiydi; aynı zamanda kendisini, “Ben ancak bir muallim olarak gönderildim” (Dârimî, Mukaddime, 32) sözleriyle tanımlayan bir öğretmendi. O, hayatı boyunca ashabına sadece ayetleri değil, hayatı da öğretti. Merhameti, sabrı, dürüstlüğü, adaleti kelimelerle değil bizzat yaşayarak da anlattı. Medine’ye hicret ettikten sonra Suffa adı verilen bir eğitim merkezi kurdu. Orada da ashabına karşı Mekke’de olduğu gibi merhametli, anlayışlı, seviyeye uygun anlatım kullanan bir öğretici idi. Sorulara açıklıkla cevap verir, yanlış yapanı rencide etmeden düzeltir, öğrenme sürecini bireyin anlayışına göre inşa ederdi. Bu yaklaşımıyla, öğretmenlik mesleğinin sadece bilgi aktarmakla sınırlı olmadığını, bir karakter inşası süreci olduğunu da net bir şekilde ortaya koymuştu.
Peygamber Efendimizin şu iki hadis-i şerifi, bizlere eğitim ve öğretimin hem İslam’daki önemini hem de hakkıyla yapıldığında mükâfatını net bir şekilde göstermektedir:
“İlim öğrenmek, kadın-erkek her Müslümana farzdır” (İbn Mâce, Mukaddime, 17).
“Bir kimse ilim öğrenmek için yola çıkarsa, Allah ona cennete giden yolu kolaylaştırır” (Tirmizî, İlim, 19).
Sonuç olarak İslam, eğitim ve öğretimi insan hayatının merkezine koyan bir dindir. Okumayı, düşünmeyi, araştırmayı ve öğrenmeyi ibadet sayar. Müslüman toplumlar eğitim ve öğretime gereken önemi verdikçe, hem bireyler hem de toplum olarak ilerlemişlerdir. Bugün de İslam’ın bu çağrısına kulak vererek eğitimde kaliteyi sağlamaya çalışmak, hem dinî bir görev hem de insanî bir sorumluluktur.
Bir harf öğretene kırk yıl köle olmayı göze alan bir geleneğin mirasçıları olarak bilgiyi emanet bilen, kalpleri inşa eden, Peygamber mesleğini icra eden, sabırla, sevgiyle ve hikmetle öğreten öğretmenlerimize gönülden teşekkür ediyorum. Geleceğe iz bırakan tüm öğretmenlerimizin 24 Kasım Öğretmenler Günü kutlu, yolları açık olsun…


Ayşe ELSÖZ
Vaiz