Zaman, sadece başkasının olmadığı gibi sadece bizim de değildir. O, hepimizindir. Hepimize eşit olarak verilmiştir.
Zaman, bizi oyalayabilir ama bizim onu oyalama imkânımız yoktur.
Zamanı bilinçli değerlendirmek için gezip görmek, ibret almak, verimli çalışmak gerekiyor bana göre.
Çoğumuzun da katılacağı üzere zamanı değerlendirmek, onu ölçülü ve şuurlu kullanmakla olacaktır.
Zamanı yeniden değerlendirmede ‘Bugün bir ders yarın denklem dün öğretmendir.’ sözü bana kılavuzluk eder hep.
Bu değerlendirmemde Cengiz Aytmatov (1928-2008)'un 1980 yılında yayımladığı ‘Gün Olur Asra Bedel’ romanı yardım eder.
Zaman kavramını incelerken, sorgularken, analiz ederken, yorumlarken Türk sanat müziğinin unutulmaz eserlerinden güftesi Teoman Alpay (1832-2005)'ın, bestesi Kâni Karaca (1930-2004)'nın ‘Öyle Bir Geçer Zaman Ki’ şarkısının ‘Şimdi yalnız hatıralar / Kalmış hep avuçlarımda / Öyle bir geçer zaman ki / Günler sayfa, yaprak yaprak’ sözleri derinden derine sarar beni.
Ahmet Hamdi Tanpınar (1902-1962)'ın ‘Ne içindeyim zamanın / Ne de büsbütün dışında / Yekpâre geniş bir ânın / Parçalanmaz akışında’ ifadesi ile bu duygularda gider gelirim öylece.
Söz haznemiz atasözlerimiz ve deyimlerimizde zamanın işlenişini de sık irdelerim.
Zamanın akışını, zamanın değerini düşündüğümde ‘zaman su gibi akıp gitmek’, ‘günü gün etmek’, ‘zamana bırakmak’ deyimleri aklımdan geçer.
Zamanın kısıtlı olduğunun hesabını yapmaya başladığımda ‘zaman daralmak’, ‘eli kulağında’, ‘ayak diremek’, ‘geç kalmak’ deyimleri hatırıma gelir.
Zaman kaybını düşündüğümde ‘boşuna vakit öldürmek’, ’zaman harcamak’, ‘saatler su gibi akıp gitmek’ deyimleri sarıp sarmalar beni.
Zamanın önemini tasavvur ettiğimde ‘günü kurtarmak’, ‘vakit geçirmek’, ‘zaman kollamak’ deyimleri çağrışım yapar.
Zamanın değerini anlatan atasözlerini düşündüğümde ‘Azıcık aşım, kaygısız başım…’, ‘Erken kalkan yol alır.’, ‘Ne ekersen onu biçersin.’ ‘Sayılı günler tez geçer.’, ‘Vakit nakittir.’ , ‘Zaman her şeyin ilacıdır.’ gelir aklıma hemen.
Zamanın geçici olduğu aklıma gelince şu atasözlerimiz şimşek gibi çakar zihnimde. ‘Gün doğmadan neler doğar.’, ‘Bu da geçer ya hu!’, ‘Sakla samanı, gelir zamanı.’.
Zamanı iyi kullanmayı öğütleyen şu atasözlerimiz aklımdan çıkmaz hiç: ‘Ak akçe kara gün içindir.’, ‘Bugünün işini yarına bırakma.’, ‘Demir tavında dövülür.’, ‘Son pişmanlık fayda etmez.’, ‘Vakitsiz açan gül tez solar.’
Zamanın kesinliğini düşündüğümde de ‘Her gecenin bir sabahı vardır.’, ‘Geç olsun, güç olmasın.’, ‘Akşamın sahibi sabah olur.’ atasözlerimiz çıkar karşıma.
Evet.
İnsana bahşedilen en önemli nimetlerden biri olan zamanı bir de kaynaklarımdan ulaşabildiğim aşağıdaki kavramlarla beraber değerlendirelim bakalım:
… zamanı (yayla/düğün/kına vb.), ahir zaman, an be an, an, ara sıra, aynı zamanda, bazen, bazı zaman, beklenmedik bir anda, bir aralık, bir gün, bir zamanlar, boş zaman, boşa geçen zaman, bugünden yarına, bunca zaman, bunca zamandır, çıkmaz ayın başına, çoğu zaman, daima, dem bu dem, -dığı zaman, doğru zaman, erken, eski zaman, eşref saati, evvel zaman, fi tarihinde, geçmiş zaman, gel zaman git zaman, gelecek zaman, geniş zaman, gerektiği zaman, gün gelir, ha deyince, hemen, her zaman, hiçbir zaman, istediğin zaman, kaşla göz arasında, kimi zaman, modern zaman, ne zaman, neden sonra, o zaman, ölü zaman, ömrü billah, öteden beri, sonra, şimdi değil, şimdiki zaman, şunun şurasında, tam zamanı, tam zamanında, tavında, tez zaman, ucu ucuna, vakitli vakitsiz, vakt-i zamanında, yakın bir zaman, yarın öbür gün, yarından tezi yok, yıllar yılı, zaman almak, zaman aşımı, zaman ayarlı, zaman ayırmak, zaman azmak, zaman bırakmak, zaman bulamamak, zaman harcamak, zaman kaybetmek, zaman kazanmak, zaman kollamak, zaman meselesi, zaman o zaman değil, zaman olur, zaman öldürmek, zaman tanımak, zaman vermek, zaman yönetimi, zaman zaman, zaman zaman içinde, kalbur saman içinde, zamana ayak uydurmak, zamana bırakmak, zamana uymak, zamanı değil, zamanı dolmak, zamanı geçmek, zamanı gelince, zamanı israf etmek, zamanı olmak, zamanında, zamanını almak (bir şey veya kimse birinin), zamanla, zamansız…
Evet.
Boşa geçen zaman israftır. Sınırlı zamanımızı, ömrümüzü boşa geçirmeyelim aman.
Unutmayalım! Zaman kaybolmaz!
